Lược sử Giáo xứ Lạng Sơn

GIÁO XỨ CHÍNH TÒA - CỬA NAM

100 NĂM HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN

(1913-2013)

Năm 2013 là dịp kỷ niệm 100 năm Tòa Thánh ban sắc chỉ thiết lập Phủ Doãn Tông Tòa Lạng Sơn – Cao Bằng. Đây là dịp đặc biệt để cộng đoàn giáo phận chúng ta cùng nhau “Ôn cố tri tân”. Mỗi con người, mỗi cộng đoàn, mỗi dân tộc, nếu không có ký ức về quá khứ sẽ không thể hiểu rõ căn tính đích thực của mình ở hiện tại, và rồi cũng sẽ mù mờ trong định hướng cho tương lai. Nếu không nhắc lại quá khứ, thì chúng ta hôm nay, và rồi con cháu chúng ta mai sau nữa, sẽ chẳng hiểu biết những gì đã diễn ra 100 năm trước với tổ tiên chúng ta tại chính mảnh đất Lạng Sơn – Cao Bằng này.

Ở đây còn hơn cả việc nhắc nhớ về quá khứ, bởi vì cộng đoàn chúng ta là một cộng đoàn đức tin. “Tưởng niệm” là một hành vi của đức tin công giáo mỗi khi chúng ta họp nhau trong chính ngôi nhà thờ Giáo xứ Cửa Nam, cũng chính là Nhà Thờ Chính Tòa này để cử hành Thánh Thể, mầu nhiệm đức tin của chúng ta. Khi chúng ta tưởng niệm, chúng ta nhớ lại những sự kiện của quá khứ, đồng thời chúng ta gợi lên tác động và ý nghĩa của những sự kiện này trong hiện tại và tương lai. Vì thế, khi ôn lại lịch sử trong năm kỷ niệm này, chúng ta muốn thể hiện một cam kết trung thành: trung thành không phải chỉ với những sự kiện của quá khứ, nhưng với một chân lý đức tin đã ăn sâu vào lịch sử Giáo xứ Chính Toà Cửa Nam, mà hoa trái là chính chúng ta hôm nay, những người công giáo đang muốn sống cách sung mãn đức tin của mình và lưu truyền lại cho con cháu mai sau. Với ý nghĩa và trong tinh thần ấy, chúng ta cùng nhau ôn lại quá trình 100 năm hình thành và phát triển của Giáo xứ Chính Toà Cửa Nam.

Quá trình hình thành.

Ngày 13-6-1881, một phái đoàn gồm 2 linh mục và 3 thầy giảng do cha Fuentes Phê là thừa sai Đa Minh Tây Ban Nha hướng dẫn, đi từ Thiết Nha lên thám hiểm miền Lạng Sơn và Cao Bằng. Trước khi về, phái đoàn để lại một thầy giảng ở Cao Bằng và một linh mục ở vùng Lạng Sơn. Lạng Sơn khi đó là một vùng rừng rậm âm u, núi non hiểm trở. Dân cư trong miền sống rất tản mát và thưa thớt trong các thôn xóm, làng bản.

Tháng 3-1895, toà giám mục Bắc Ninh đã cử một linh mục lên Lạng Sơn. Ngài đến lập một nhà nguyện nhỏ tại phố Văn Miếu, thị xã Lạng Sơn. Tại đây đã có chừng 50 giáo dân miền xuôi lên lập nghiệp.

Ngày 30-12-1913, Thánh Bộ Truyền giáo chính thức ra sắc dụ trao cho Tỉnh dòng Đa Minh Lyon coi sóc vùng Lạng Sơn - Cao Bằng. Theo Sắc lệnh Tông toà, Phủ Doãn Tông toà Lạng Sơn gồm hai tỉnh Cao Bằng - Lạng Sơn và một phần đất tỉnh Hà Giang (phía Đông sông Lô).

Ngày 5-6-1914, Đức ông Cothonay Chiểu nhận chức Phủ Doãn Tông Toà Lạng Sơn. Tại ga xe lửa Lạng Sơn, cha Robert, các thầy giảng và giáo dân đã túc trực để nghinh đón bề trên địa phận rồi rước về khu Văn Miếu. Lạng Sơn lúc này thật nhiều thách đố với cơ sở vật chất, nhân sự rất khiêm tốn. Khu Văn Miếu, thị xã Lạng Sơn, có một căn nhà ba gian và một nhà nguyện nhỏ. Sau đó, cha Robert được đặt coi sóc giáo xứ tại khu Văn Miếu này.

Sau trận lụt to ngày 14-7-1914 gây thiệt hại lớn cho cơ sở Văn Miếu cũ và khu nhà lá mới dựng thêm, Đức ông đã mua lại khách sạn Hầm Mỏ (Hotel des Mines) ở gần ga Lạng Sơn làm toà giám mục, nhà xứ, nơi đào tạo chủng sinh và thầy giảng. Giáo dân vẫn đi lại kinh sách và tụ họp tại khu Văn Miếu. Năm 1923, ngài bắt đầu xây nhà thờ chính toà theo bản vẽ của Cha Brébion, nằm cạnh ga xe lửa ở trung tâm thị xã Lạng Sơn. Ngôi nhà thờ do Cha Lecroat (SJ) là đặc sứ của Toà Thánh đặt viên đá. Trường Thánh Giuse cũng được xây dựng ngay trước mặt tiền Nhà thờ Chính Toà. Ngày 14.8.1924, ngôi nhà thờ đã hoàn thành và được làm phép trọng thể với sự hiện diện của Cha Perier Giám tỉnh dòng Đaminh Lyon.

Ngày từ buổi đầu, vào năm 1919 tại khu Văn Miếu cũng chứng kiến sự hiện diện của các nữ tu dòng Đức Bà Truyền Giáo (N.D.des Missions). Về sau, một nhà phước theo hiến luật dòng Đaminh cũng được thiết lập để cùng phục vụ cho giáo dân và công cuộc truyền giáo nơi đây.

Tháng 6 năm 1927, Cha Bardol được đặt coi sóc xứ Cửa Nam cho tới tháng 11 năm 1930 khi cha Mazelaigue được đặt vào chức vụ này.

Công cuộc truyền giáo cũng bước đầu đạt được kết quả khả quan. Quanh khu Văn Miếu có nhiều gia đình xin gia nhập đạo và nhận phép Rửa Tội. Ngày 15.5.1932, lễ Hiện Xuống, Đức ông Hedde đã ban phép Thêm Sức cho 70 giáo dân tại Nhà thờ Chính Toà. Năm 1934, cha Phê được đặt làm phó của Cha Hamelrs tại Giáo xứ Chính Toà.

Cuối năm 1937, giáo phận đón nhận hai vị thượng khách: Đức Khâm sứ Toà Thánh tại Đông Dương và cha Gillet, Bề trên Cả dòng Đa Minh. Tại khu Văn Miếu, bà con giáo dân tụ họp thật hân hoan để chào đón các ngài.

Vào ngày 30.11.1939, Thánh lễ tấn phong Giám mục cho Đức cha Hedde tại Nhà thờ Chính Toà, đã trở thành niềm vui lớn lao, không chỉ cho giáo dân trong Giáo xứ Chính Toà, mà cả Giáo phận nhỏ bé này.

Từ năm 1943, Giáo xứ Chính Toà được đặt dưới quyền coi sóc của Cha Giuse Vũ Văn Toàn và Cha Gueppe. Từ năm 1948 do Cha Haag và Léna coi sóc. Từ năm 1950 do Cha Guillo cho đến năm 1954 Cha Nerdeux được bổ nhiệm chính xứ Chính Toà.

Những năm tháng khó khăn

Với sự phát triển không ngừng của Giáo hội tại Việt Nam, ngày 24-11-1960, Đức Giáo Hoàng Gioan XXIII đã ban hành Sắc chỉ Venerabilium Nostrorumquyết định thành lập Hàng Giáo Phẩm Việt Nam, đồng thời tổ chức lại các giáo phận cũ và mới, trong đó có việc nâng Giáo phận Lạng Sơn – Cao Bằng lên hàng Chính Toà, và linh mục Vinhsơn Phaolô Phạm Văn Dụ được chọn làm Giám mục chính toà tiên khởi của Giáo phận. Tuy nhiên, ngài lại bị cư trú chỉ định ở Thất Khê, cách Toà Giám mục khoảng 70 cây số. Đây có thể coi là giai đoạn hết sức khó khăn đối với Giáo phận Lạng Sơn - Cao Bằng.

Giáo xứ Chính Toà Cửa Nam cũng không nằm ngoài những thách đố cam go ấy. Những năm tháng chiến tranh và thời cuộc nhiễu nhương đã gây nhiều thiệt hại nặng nề cho Giáo xứ này, cũng như các giáo xứ trong toàn Giáo phận. Nhiều nhà thờ, nhà xứ bị trúng đạn bom và sụp đổ. Cảnh ly tán sau biến cố 1954 cũng làm con số giáo hữu tại chỗ sụt giảm. Các thừa sai bị trục xuất. Đoàn chiên vốn đã ít ỏi, nay lại càng nhiêu khê.

Thiệt hại nặng nề nhất phải kể đến là ngôi Nhà thờ Chính Toà Giáo phận, cũng là nhà thờ giáo xứ Cửa Nam, nằm kề ga Lạng Sơn, bị sụp đổ vào năm 1969, chỉ còn lại cây tháp trơ trọi loang lổ. Đến năm 1979 trong chiến tranh biên giới, cây tháp ấy cũng bị san bình địa. Toà Giám mục và khu Văn Miếu bị hư hỏng nặng. Mọi sinh hoạt của Giáo xứ lại gói gọn trong căn nhà nhỏ bé ở khu Văn Miếu trước đây.

Cho tới khi Đức cha Vinhsơn Phaolô về cư trú (1990), Giáo xứ Cửa Nam hầu như không có cha xứ riêng. Các cha xung quanh thường lui tới cử hành Thánh lễ và thăm viếng Giáo dân.

Hồi sinh và phát triển

Từ khi được chính thức công nhận, Đức cha Vinhsơn Phaolô về lại Toà Giám mục. Sinh hoạt của Giáo xứ Chính Toà bên vị Cha Chung khả kính ấy lại được gầy dựng lại. Ngài đã cổ võ tinh thần sống đạo cho mọi thành phần Dân Chúa, tổ chức các đoàn hội và khích lệ nhiệt thành truyền giáo. Trong căn nhà thờ nhỏ bé với quả chuông treo trên cây nhãn ấy, hằng ngày vẫn không ngớt vang lên lời ca nguyện, thánh lễ sốt sắng. Trải qua bao năm tháng khó khăn, giờ đây những sinh hoạt đạo đức dần được khôi phục. Bà con giáo hữu càng vững vàng xác tín hơn vào ơn Chúa, vào sự quan phòng của Chúa trên đoàn chiên nhỏ bé của Người.

Để nêu lên những nét đặc trưng của Giáo xứ Chính Toà Cửa Nam, chúng ta không thể không nhắc lại sự hiện diện đầy tình hiền phụ của Thánh Đaminh hiển tu. Ngay từ khi được nâng lên thành Nhà Thờ Chánh Toà của Giáo phận, Giáo xứ này đã được tôn nhận thánh Đaminh làm bổn mạng. Đặc biệt, vào năm 2004, Đức cha Giuse Ngô Quang Kiệt đã Cung Hiến Nhà Thờ Chính Tòa, cũng là ngôi thánh đường mới của giáo xứ này này với tước hiệu Thánh Đaminh.

Hiện nay, Giáo xứ Chính Toà (Cửa Nam) có trên 600 nhân danh, sinh sống trong các phường xã của Thành phố Lạng Sơn. Giáo xứ do Cha Giuse Nguyễn Ngọc Thể, Đại diện Giám mục, làm chính xứ. Các đoàn hội như Hiền mẫu, Lêgiô, Gia trưởng, Ca Đoàn, Thiếu Nhi… sinh hoạt năng động và hiệu quả. Công việc truyền giáo, từ thiện bác ái được đẩy mạnh. Vào các dịp lễ lớn của giáo xứ và Giáo phận, có đông đảo anh chị em giáo hữu cùng mọi thành phần Dân Chúa tham dự. Sau bao năm tháng khó khăn, giờ đây đời sống và sinh hoạt của Giáo xứ đã dần đi vào nề nếp và có nhiều khởi sắc.

Tạm kết

Dưới sự hướng dẫn của Đức Cha Giuse, toàn thể Giáo phận Lạng Sơn – Cao Bằng, cách riêng cộng đoàn giáo xứ Chính Toà Cửa Nam, hân hoan mừng đại lễ Tạ Ơn và khai mạc Năm Thánh kỷ niệm 100 năm thiết lập Phủ Doãn Tông Toà Lạng Sơn – Cao Bằng. Đây là thời gian hồng ân đặc biệt để mỗi chúng ta cùng ý thức lại ý nghĩa và giá trị của ngôi nhà thờ Chính Toà, của Giáo xứ Chính Toà Cửa Nam này trong suốt dòng lịch sử với bao thăng trầm, cũng như sứ vụ hiện tại của mỗi người chúng ta.

Thật đẹp khi chúng ta cùng nghe lại một lần nữa những lời của chính vị mục tử giáo phận: “Chính Toà là giáo xứ Mẹ của các giáo xứ trong giáo phận. Nhà thờ chính toà là nhà thờ Mẹ, trung tâm đời sống phụng tự của giáo phận, nơi hội tụ của Giáo Hội địa phương, như anh chị em thấy rõ trong các dịp lễ lớn. Ngôi nhà thờ chính toà là dấu chỉ Giáo Hội hữu hình của Chúa Kitô tại trần gian, không ngừng dâng lên Thiên Chúa những lời chúc tụng, ngợi khen và cảm tạ, vì tình thương tạo dựng và cứu độ của Người dành cho nhân loại”.

Thời gian hồng phúc này là dấu chỉ và biểu tượng cho những cố gắng hết mình của mọi thành phần Dân Chúa Giáo xứ Chính Toà cách riêng và toàn thể Giáo phận truyền Giáo Lạng Sơn – Cao Bằng nói chung, để xây dựng khuôn mặt mới cho Giáo xứ, Giáo phận và mở rộng ra với những chân trời mới của sứ vụ. Nhà Thờ Chính Toà là biểu hiện rõ rệt nhất về sự hiện diện của cộng đoàn Kitô giáo tại nơi này và về sự dấn thân của chúng ta đối với những cư dân của miền biên giới phía Bắc Tổ quốc. Ước mong Nhà Thờ Chính Toà phải là phương tiện cho chúng ta hôm nay và các thế hệ mai sau được trưởng thành hơn trong đời sống đức tin, và được tăng cường sức mạnh nội tâm để sống trọn vẹn sứ mệnh làm chứng cho Đức Kitô và nhân danh Người mà phục vụ tha nhân.

“Lạy Chúa Tể càn khôn, cung điện Ngài xiết bao khả ái” (Tv 84).

100 năm hình thành và phát triển cũng là 100 năm hồng ân. Trong niềm hân hoan vui mừng này, còn gì đẹp cho bằng lòng chúng ta vui mừng hát lên lời tạ ơn Thiên Chúa:

“Hãy vào cửa thánh điện cất tiếng tạ ơn,

tới khuôn viên đền vàng dâng lời ca ngợi,

tạ ơn Chúa và chúc tụng danh Người.

Bởi vì CHÚA nhân hậu,

muôn ngàn đời Chúa vẫn trọn tình thương”(Tv 100).

Chúa vẫn trọn tình thương với nhiều thế hệ cha ông chúng ta. Chúa vẫn trọn tình thương với chúng ta hôm nay. Vì ngôi Nhà Thờ Chính Toà thân yêu, vì cộng đoàn Dân Chúa tại nơi đây, tất cả chúng ta, những người yêu mến ngôi nhà thờ này, yêu mến cộng đoàn Giáo xứ Chính Toà Cửa Nam, yêu mến Giáo phận Lạng Sơn – Cao Bằng, hãy cùng dâng lên Thiên Chúa lời cảm mến tri ân, cùng dâng lên tổ tiên chúng ta, các thánh tử đạo, các vị thừa sai, và bao chứng nhân đức tin lòng biết ơn sâu sắc của chúng ta.

Hồng ân nhận lãnh cũng là trách nhiệm được trao ban. Thể hiện lòng biết ơn hôm nay, làm sao chúng ta không nghĩ đến trách nhiệm hiện tại của chúng ta là làm triển nở và lưu truyền niềm tin công giáo cho con cháu mai sau. Chính vì thế, lời tạ ơn tốt đẹp nhất là mỗi chúng ta: “Hãy sống xứng đáng đối với các bậc cha ông mà chúng ta đang thừa hưởng công lao của họ, và hãy nghĩ đến các thế hệ con cháu mà chúng ta đang chuẩn bị tương lai cho chúng”.

 

Cao Bằng, ngày 11 tháng 04 năm 2012

Giuse Trần Ngọc Huấn

Nhà thờ Chính tòa Lạng Sơn; Giáo xứ Chính tòa Lạng Sơn;Giáo họ Chính tòa Lạng Sơn; Lịch lễ Chính tòa Lạng Sơn; Lịch lễ nhà thờ Chính tòa Lạng Sơn;Giờ lễ nhà thờ Chính tòa Lạng Sơn; Giờ lễ Chính tòa Lạng Sơn; Thánh lễ Chính tòa Lạng Sơn; Giáo lý nhà thờ Chính tòa Lạng Sơn; Giáo lý Chính tòa Lạng Sơn