1. Các tội nhẹ

Các tội nhẹ cũng là “tội”, nghĩa là làm mất lòng Chúa tuy chưa đến nỗi làm ngăn trở phần rỗi. Dù sao, tội nhẹ làm ngăn trở lòng mến Chúa hoàn hảo và vì thế cần được Chúa tha thứ. Theo thánh Tôma Aquinô, tội nhẹ có thể được tha thứ bằng một hành vi mến Chúa cách trọn vẹn. Thế nhưng, khi còn sống trên đời này, thì hành vi mến Chúa có thể mang tính cách “tự nguyện” và có giá trị đền tội. Khi đã chết, thì hành vi đó mang tính cách “thụ hình”, “chịu đựng”… Dù sao, dựa theo lập luận này, “thời gian luyện tội” không thành vấn đề, bởi vì rất có thể chỉ diễn ra trong chớp mắt, vào chính ngay lúc chết, nhờ một hành vi yêu mến cực độ (do chính Chúa ban).

2. Khuynh hướng chiều theo tội lỗi

Các khuynh hướng chiều theo tội lỗi, quen gọi là “dục vọng” (concupiscentia). Tự bản chất, dục vọng không phải là tội lỗi. Nhưng khi ta còn sống trên đời này, chúng thường xúi giục ta hướng về tội lỗi, do những tập quán xấu hoặc những quyến luyến vào của cải phù vân. Cũng như đối với tội nhẹ, chúng có thể được thanh luyện nhờ một hành vi mến Chúa cách trọn vẹn, một điều khó xảy ra khi còn sống trên đời.

B. Hình phạt tạm thời của tội lỗi

Ngay từ thời Trung cổ, thần học kinh viện đã phân biệt tội lỗi (culpa) và hình phạt (poena). Khi “lỗi phạm” (culpa) đến Chúa, không những ta đánh mất ơn nghĩa với Ngài mà còn gây rối loạn trật tự trong vũ trụ hoặc ngay chính bản thân mình (vì quyến luyến với thọ tạo hơn Chúa). Vì thế ta cần phải được ơn tha thứ trong bí tích Hòa giải và phải chỉnh đốn những rối loạn cùng đền tội bằng các “hình phạt” (poena) hoặc ở đời này hoặc trong luyện ngục, mặc dù đã được tha tội rồi (thí dụ khi đã ăn cắp của ai thì phải trả lại, nếu không sẽ phải chịu “hình phạt tạm thời” (poena temporalis) trong luyện tội (x. GLCG 1459. 1472). Sự phân biệt này dựa theo tích truyện của vua Đavít, sau khi được Chúa tha tội, vua vẫn phải “đền tội” (2Sm 12,13-15).

Dựa trên sự phân biệt này mà nảy ra đạo lý về các ân xá (indulgentia): Nhờ lời chuyển cầu của Chúa Giêsu, Đức Mẹ và các thánh, Hội thánh ban ân xá cho các tín hữu, nghĩa là giảm bớt “hình phạt tạm thời” cho họ. Nếu giảm hết mọi hình phạt thì gọi là “toàn xá” (indulgentia plenaria), nếu không thì chỉ là “ân xá bán phần” (partialis). Các ân xá có thể được “chỉ” chuyển cho các linh hồn đang được thanh luyện (x. GLCG 1471. 1479).